De Theory of Change: een aantal jaar geleden nog relatief onbekend, maar inmiddels niet meer weg te denken. Veel organisaties hebben er één of willen er één. Voor maatschappelijke organisaties is het soms zelfs een voorwaarde om toegang te kunnen krijgen tot financiering. Op zich positief, want een Theory of Change draagt vaak bij aan het realiseren van idealen. Door een Theory of Change te maken laat je namelijk zien welke verandering je wilt bereiken en hoe je dat denkt te gaan doen. Maar het helpt je ook na te denken over mogelijke veranderingen die je kunt veroorzaken die je NIET wilt. En ook dat is handig voor het bepalen van de koers van je organisatie.
Waarom een Theory of Change?
Een Theory of Change maakt helder inzichtelijk welke stappen je als organisatie kunt zetten om een maatschappelijk ideaal of verandering te realiseren. Het helpt je om goed na te denken over welke acties je kan inzetten. En welke activiteit op welke manier gaat bijdragen aan het realiseren van de verandering die je nastreeft. Er zit een logica in de stappen die je in het model zet. Stap A heeft als effect stap B wat leidt tot het hogere effect C. De Theory of Change wordt ingevuld met de inzichten die er al zijn, onderzoek dat je hebt gedaan of kennis die je hebt opgedaan op welke manier dan ook. Hierbij stel je jezelf ook de vraag of de stap die je wilt zetten gebaseerd is op een aanname of op bewijs.
Gezamenlijk doel, gezamenlijke ambitie
Maar wat misschien nog wel het belangrijkste is bij het ontwikkelen van een Theory of Change, zijn de gesprekken die er intern en extern door gevoerd worden. Wat willen we over 5 of 10 jaar bereikt hebben? Waar staan we dan? Wat moeten we doen om dat te bereiken en hoe gaat dat aan verandering bijdragen? Hoe weten we onderweg of we op de goede weg zijn en of dit de snelste route is? Vragen waar veel organisaties te weinig tijd voor.
Wij stellen in onze strategiesessies ook vaak deze vragen, want in de waan van de dag is hier binnen teams soms geen ruimte voor. Terwijl het zo belangrijk is om gezamenlijk te bewegen richting hetzelfde einddoel. Je hoeft als team niet allemaal hetzelfde pad te bewandelen, als de beoogde impact maar hetzelfde is. En zeker als de leidinggevenden van een organisatie allemaal een ander antwoord geven op de vraag waar je over 5 jaar wilt staan, heb je interessante input voor een goed gesprek.
Theorie of hypothese?
Dan toch nog even de naam van deze manier van denken onder de loep nemen. Moeten we het hebben over een ‘theorie voor verandering’ of kunnen we het beter hebben over een ‘hypothese voor verandering’? Het hebben van een Theory of Change lijkt soms namelijk een doel op zich geworden en dat is nou net jammer. Als je duurzame verandering wilt realiseren, is een Theory of Change absoluut erg waardevol, maar het te rigide willen maken of vasthouden aan vooraf bepaalde acties kan een ideaal realiseren ook in de weg zitten.
Van theorie naar praktijk
Een veranderingstheorie is namelijk nog niet de uitvoering daarvan in de praktijk. Dus je blijft die theorie continu toetsen aan de praktijk. Daarmee wordt een Theory of Change een wendbaar stuur- en leerinstrument, zodat je effectiever bij je doel aankomt. Ook als er dingen in de wereld veranderen of je theorie anders uitpakt. Je weet immers niet van tevoren wat er zich voordoet op de route van A naar B: je komt onderweg obstakels tegen, kansen doen zich voor of samenwerkingspartners dienen zich aan. Je weet van tevoren nog niet altijd waar de echte weerstand zit, wie er aan de knoppen zit voor de structurele verandering en waarom daar (nog) niet aan gedraaid wordt.
Bottom line
Als je een ideaal wilt realiseren kan een Theory of Change je goed helpen, vooral om jezelf en de ander scherp te houden op de vraag ‘Doen we de goede dingen en waarom?’. Maar het is een ‘levend document’ dat continue aanscherping vraagt, onderlinge afstemming en een kritische blik. Je weet namelijk waarschijnlijk nu nog niet wat er over 3 jaar nodig is om het ideaal verder te brengen of voor elkaar te krijgen.
Over de auteur
Christine Swart is transitiestrateeg en oprichter/partner van Firma Twist. Firma Twist maakt de wereld graag een beetje beter door idealen te realiseren en werk te maken van maatschappelijke verandering. Als strategische partner helpen we organisaties, stichtingen, fondsen, corporates, filantropen, richting te geven aan hun vraagstukken met veranderstrategieën, alliantiemanagement en communicatie.
