Volgens pedagoog Belle Barbé is het belangrijk om kinderen vroeg bewust te maken van relaties, intimiteit en seksualiteit. Voor veel volwassenen blijft dit een lastig onderwerp om over te praten. Belle besloot er haar werk van te maken. Met haar Seksualiteitschool, geeft ze samen met collega’s trainingen in voorlichting en seksuele opvoeding. We ontmoeten haar voor een intiem gesprek over intieme gesprekken.
Hoe zou je jouw missie omschrijven?
“Waar het mij vooral om gaat is seksuele autonomie. Dat mensen het gevoel hebben dat ze plezierige, leuke, seksuele ervaringen kunnen hebben. Seks is mooi en leuk en een onderdeel van ons leven. Omdat het me enorm frustreert hoe er nu met seksualiteit wordt omgegaan, doe ik mijn best om het bespreekbaar te maken en te normaliseren. Kinderen zijn de toekomst dus ik richt me op de mensen die hen helpen ontwikkelen. Zo hoop ik dat we een generatie krijgen die seksualiteit als iets normaals beschouwt, respect heeft voor zichzelf en voor de ander.”
Eerder schreef je twee boeken over seksualiteit: 100 antwoorden bij seksuele opvoeding en Ik & seks. Waar komt jouw interesse voor seks vandaan?
“Goeie vraag! Nou, voor mij was seks altijd een normaal onderwerp. In het gezin waarin ik ben opgegroeid, konden we overal over praten. Ook over seks. Seks was gewoon, ja, het was er. Het mocht er zijn. Soms zie je dat juist het omgekeerde waar is. Dat mensen in dit werkveld aan de slag gegaan zijn omdat ze het heel erg hebben gemist. Of dat zelf iets negatiefs hebben meegemaakt. Voor mij was dat gelukkig niet zo. Op de middelbare school ontdekte ik dat mijn klasgenoten veel minder makkelijk over deze dingen konden praten. Niet iedereen, maar wel de meerderheid. Oké, dacht ik toen. Blijkbaar is dit iets uitzonderlijks waar ik goed in ben. Misschien kan ik er mijn werk van maken.”
Na je studie begon je Wipsite samen met kunstenares Marilyn Sonneveld. Een voorlichtingswebsite met seksuele voorlichting door middel van kunst.
“Wipsite liet iets anders zien dan het onflatteuze beeld uit onze biologieboeken. Geen oubollige methodes begeleid door saaie teksten. Maar abstracte tekeningen en bewegende beelden waardoor jongeren op een meer prikkelende manier konden leren over seks. Vanuit deze ambitie ging ik voorlichtingen geven op middelbare scholen. Toen ik op een avond terugreed naar huis, bedacht ik me hoe handig het zou zijn als ik meer mensen had die dit konden. Dan hoef ik niet meer in mijn eentje stad en land af te reizen. Zo begon ik in december 2023 met de Seksualiteitschool: trainingen voor onderwijs- en zorgprofessionals en ook wel opvoeders. Eigenlijk iedereen die met kinderen en jongeren te maken heeft.”
“Er zijn docenten die hun armen in de lucht steken op het moment dat een leerling hen een knuffel geeft. Zodat er geen bewijs van is als iemand daar een foto maakt.”
Hoe zien jouw trainingen eruit?
“Dat verschilt heel erg. Het ligt er heel erg aan waar je bent en wie je voor je hebt. Het eerste wat ik vaak uitleg is dat seksualiteit niet per se meteen draait om seks. Het gaat ook over het bewust zijn van je eigen en andermans gevoelens. Een van de oefeningen die je bijvoorbeeld met kleuters kunt doen, is een paar objecten laten voelen en vervolgens praten over hoe dat voelt. Je kan een steentje neerleggen, een schuursponsje en een knuffeltje. Hiermee leren we kinderen zich bewust te zijn van hun gevoel en hoe ze hierover kunnen praten. Dit is heel belangrijk. Zo leren kinderen te herkennen wanneer iets níet in de haak is, kunnen ze zich hierover uiten en weten ze dat het iets is om te signaleren.”
Leren ze dat niet vanzelf?
“Veel ouders geven hun kind onbewust dingen mee die niet handig zijn voor hun seksuele ontwikkeling. Bijvoorbeeld wanneer hun kind komt vragen wat er aan de hand is als ze zien dat een van de ouders verdrietig is. Dan ben je snel geneigd om je tranen weg te vegen en te zeggen dat er niks is. Een kind krijgt zo de boodschap: ‘ik voel dat er iets is, maar ik krijg te horen dat er niks is dus is er niks’. Wanneer dat kind vervolgens in een onveilige situatie terechtkomt, heeft het geleerd om niet te reageren op het onderbuikgevoel. Omdat mama zei dat er niks aan de hand was. De erkenning van gevoelens is dus essentieel.”
Tijdens de bijeenkomsten krijg je ook met weerstand te maken.
“Dat klopt ja. Vooral ouders die door desinformatie hele rare dingen zijn gaan denken over wat hun kinderen geleerd krijgen. Of ouders die uit principe of geloofsovertuiging niet willen dat hun kinderen leren over seks.”
Wat zeg je tegen die ouders?
“Nou, dat je je kind niet kunt laten opgroeien in een vacuüm. Dus het enige wat je als ouder kan doen is je eigen normen en waarden daar tegenover zetten. En dat wat ze op school meekrijgen is misschien niet in lijn met jouw normen en waarden. Maar dit is gewoon de maatschappij waarin wij leven. Als dat niet aansluit bij jouw normen en waarden, dat mag. Die vrijheid hebben we. Maar je kan niet je kind daar helemaal bij weg houden.”
Volgens jou is voorlichting de beste manier om kinderen te behoeden voor nare seksuele ervaringen.
“Dat klopt, alleen is het moeilijk te bewijzen. In landen waar er goede voorlichting is, zijn het aantal soa’s en ongewenste zwangerschappen veel lager. Verder is preventie lastig te bewijzen wat je hebt voorkomen. Omdat je niet kunt aantonen wat er had kúnnen gebeuren. En dat is altijd een beetje de tekortkoming van werken in de preventie. Bijvoorbeeld de soapoli kan zeggen, wij hebben zoveel chlamydia genezen dit jaar. Je kan niet zeggen, ik heb dit jaar zoveel chlamydia voorkomen.”
Merk je ook weerstand in het onderwijs?
“Vooral veel krampachtigheid. Door #MeToo is seksueel grensoverschrijdend gedrag veel meer onder de loep komen te liggen. En terecht ook, denk ik. Want er gebeurde heel veel wat niet door de beugel kon. Maar het lijkt nu alsof we daarin doorschieten. Laatst vertelde een docent over haar verdrietige mentor leerling van wie de oma was overleden. Die leerling vroeg: juffrouw, mag ik een knuffel? En toen zei ze, nou toen heb ik dat risico maar genomen. Er zijn docenten die hun armen in de lucht steken op het moment dat een leerling hen een knuffel wil geven. Zodat er geen bewijs van is als iemand daar een foto maakt.”
“Mijn doel is om discussie in goede banen te leiden. Hopelijk vinden we iets van gemeenschappelijke grond. Als dat gebeurt, dan ben ik blij.”
Begrijp je de tegenstanders ook?
“Die onwaarheden raken iets waar mensen heel gevoelig voor zijn. Namelijk de angst dat je kinderen juist aanspoort tot experimenteergedrag. Dat je kinderen hiermee op rare ideeën brengt. Veel ouders zijn zich opeens heel erg zorgen gaan maken over wat hun kind hierover leert. Terwijl ze er daarvoor misschien nooit over hadden nagedacht. Zelf spreek ik me in het openbaar uit over dit onderwerp dus ben ik heel zichtbaar voor dit soort groepen. Op social media kan ik deze mensen blocken als ze nare berichten en bedreigingen sturen, maar tijdens een training staat zo iemand soms gewoon voor je neus. “Er waren weleens momenten dat ik dacht, is dit het waard? Ga ik dit echt blijven doen? Ik weet ook niet welke kant het opgaat. Er zit voor mij wel een grens aan. Namelijk mijn eigen veiligheid en werkplezier. En de invloed op mijn gezin.
“Als je kijkt naar wat kinderboekenschrijver Pim Lammers is overkomen, die moest echt onderduiken vanwege zijn bedreigingen. Maar inmiddels geloof ik dat het echt een kleine groep is die er zo over denkt. Ondertussen weet ik ook beter wat ik moet doen om me er minder van aan te trekken. Vooralsnog maakt het me strijdbaar. Iemand moet iets doen om desinformatie tegen te gaan. En ervoor zorgen dat we niet steeds conservatiever worden.”
Marieke Visser, onze vorige Idealist, vroeg zich af hoe je ervoor zorgt dat je blijft geloven waar je voor je staat. Hoe hou je die ’tegenstanders’ buiten zonder de verbinding te verliezen en je uit het veld te laten slaan?
“Mijn voornaamste doel is ook niet om mensen te overtuigen, maar om er in ieder geval over te praten. Het is juist belangrijk om de verbinding te houden. Je wilt niet dat mensen hun kind van die school weghalen en naar een andere school doen waar helemaal niet hierover wordt gesproken. Mijn focus is erop gericht om discussie in goede banen te leiden. Hopelijk vinden we iets van gemeenschappelijke grond. Als dat gebeurt, dan ben ik blij.”
Zijn er ook momenten waar je juist wel energie van krijgt?
“Gelukkig wel! Ik kom ook wel eens op plekken waar ik met open armen wordt ontvangen. Waar mensen juist heel nieuwsgierig zijn naar mijn verhalen. Die avonden zijn heel fijn, dan kom ik echt opgeladen thuis. Laatst vroeg een moeder die haar achtjarige zoontje wilde vertellen hoe je een baby maakt, zonder daarbij in details te treden. Nou, daar dachten we toen samen over na en uiteindelijk kreeg ze er zelfs zin in!”
Is er iemand in jouw werkveld waar je naar op kijkt?
“Seksuologe Sanderijn van der Doef, mijn mentor. Een voorloper als het gaat om seksuele opvoeding op de kaart zetten. Zij heeft super veel onderzoek gedaan en boeken geschreven over seksuele ontwikkeling en is echt mijn rolmodel! Op mijn 17de las ik een artikel van haar in het Parool. Daarna heb ik haar gemaild en sindsdien hebben we contact. Via haar ben ik een paar maanden in Oeganda geweest om daar seksuele voorlichting te geven. Haar spreek ik nog steeds regelmatig en we zijn van plan om ooit samen een boek te schrijven.”
Wat zijn je dromen voor de toekomst?
“In onze samenleving en in de wereld blijft seksualiteit een diepgeworteld taboe. Honderden jaren lang mocht seks alleen plaatsvinden binnen bepaalde kaders. Alleen binnen een heteroseksueel huwelijk met voortplanting als doel. Plezier kwam hierbij niet aan de orde. Dat schudden we niet zomaar van ons af. Goede voorlichting blijft voorlopig dus nog wel even nodig. Ik hoop dat we met de Seksualiteitschool flink mogen uitbreiden qua team en we nog veel meer cursussen mogen ontwikkelen over diverse onderwerpen. Er is nog zoveel te zeggen en te doen!”
fotografie: Marie Wanders
